Normalde eklem yüzeyleri kaygan ve pürüzsüz bir kıkırdak doku ile kaplıdır. Bu sayede hareketler düzgün ve ağrısızdır. Eklemin yüzey kıkırdağının aşınması, hareketler sırasında sürtünmeyi artırır ve eklem hareketleri kısıtlı ve ağrılı olur. Bu duruma kireçlenme (artroz) diyoruz. artrozlu eklemin hasar görmüş yüzeylerinin değiştirilmesine protez ameliyatı denir.
Günlük yaşamınızı engelleyecek düzeyde ağrı, hareket kısıtlılığı, bacakta şekil bozukluğu varsa veya istirahat esnasında dinmeyen ağrılarınız varsa protez ameliyatı gereklidir.
Kireçlenme rahatsızlığında protez ameliyatının 65 yaşından sonra yapılması, protez değişim sayısını azaltmaktadır. Fakat yaş ameliyat zamanının belirlenmesinde kesin bir kriter olmayıp, hastanın yaşam kalitesinin azalması ve ağrının rahatsız edici (analjezik tedavilere cevap vermeyen ve yaşamınızı kısıtlayan) düzeyde olması ameliyat zamanını belirleyen asıl kriterlerdir.
Protezler metal (kobalt krom, metal seramik (zirkonyum), titanyum), plastik (polietilen) veya seramik yüzeylerlerden oluşur.
Hangi malzemenin kullanılacağı kişiye ve yapılacak işleme göre farlılık göstermekle beraber, kullanılan malzemeler genellikle vücutta alerjik reaksiyon yapmaz, bozulmaya ve kırılmaya dayanıklıdır.
Ameliyat öncesi muayene sırasında anestezi hekimi ile konuşularak hangi yöntemin uygulanılacağına karar verilir. Biz diz protezi ameliyatlarında genellikle spinal/epidural anestezi yöntemini tercih etmekteyiz. Çünkü ameliyatta hasta uyutulmadığı için akciğer problemleri olmamakta, ameliyat sonrası da hastalar 5-6 saat süreyle ağrı hissetmemektedir.
Ortalama 1,5-2 saat sürer. Ameliyat hazırlığı bir saat ve ameliyat sonrası derlenme yarım saat olmak üzere hasta ameliyathaneden odasına toplam 3-4 saatte çıkmaktadır.
Uygun cerrahi teknik ve modern protez tasarımlarının kullanımı ile günümüzde kalça protezlerin sağ kalım ömürleri 15-20 yıla kadar uzamıştır. Hastaların kilolarını düşük kaslarını güçlü tutması ve de aşırı zorlayıcı aktivitelerde kaçınması bu süreyi uzatabilmektedir. Bu süre sonunda kemikten ayrılarak gevşeyen protez veya protez parçaları ameliyatla değiştirilmektedir. Bu değişim işlemine revizyon ameliyatı denilir.
Uzun yıllardır protez ameliyatları uzman ellerde başarılı bir şekilde yapılmaktadır. Fakat alınan tüm önlemlere rağmen aşağıda sayılan bazı istenmeyen komplikasyonlar görülebilmektedir:
Hastalar ameliyattan bir gün sonra bir yürüteç veya baston gibi el desteği ile basarak yürüyebilmektedir.
Hastanede kalış ortalama 2-4 gün arasında değişmektedir.
Güvenlik açısından araç kullanımına ameliyattan en az 6 hafta sonra başlanmalıdır.
Her hasta için farklı olsa da ameliyattan sonra 4-8 hafta içinde dışarıda yürüyüşe başlanabilir. Zamanla yüzme, egzersiz bisikleti gibi ani hareket gerektirmeyen düşme riski fazla olmayan sporlar yapılabilir.
Yaklaşık 4-6 haftada hastalar maksimum bükme derecelerine ulaşırlar. Bükülme derecesi ortalama 110-120 derece olup, hastanın ameliyat öncesi dizini bükme derecesi, kilosu, yapılan cerrahinin başarısına ve hastanın egzersizlerini tam ve düzenli yapmasına bağlı olarak değişmektedir. Ameliyat sonrası minimum bükülme açısı 90 derecedir fakat alçak seviyeli yerlere oturma ve oturduğu yerden kalkma için dizin 110 derece bükülmesi gerekir.
Ameliyat öncesi egzersizlerin öğrenilmesi ve yapılması erken iyileşmeyi sağlayacaktır. Ameliyattan bir kaç hafta önce egzersizlere başlanır, egzersizler günde 2-3 kez ve 5 tekrar ile başlanır zamanla sayı artırılır. Egzersiz öncesinde mutlaka yürüme veya bisiklete binme ile ısınma yapın.
– Spinal anestezi yapıldıysa bacak hareketlerinin dönüşü 1-4 saat sürebilir.
– Ağrı ve bulantınız olursa ilaç tedavisi verilecektir.
– Anesteziye bağlı olarak kabızlık ve idrara çıkamama görülebilir. Hemşirenize iletin.
– Ziyaretçilerle tokalaşan hastalar sık sık ellerini yıkamalı ve el hijyenine dikkat etmelidir.
– Banyoda ve yürüme sonrası ıslak zemine kayıp düşmemeye dikkat edin. Yardımsız kalkmayın.
– 3. günden sonra akıntı yoksa su geçirmez pansumanlar ile banyo yapılabilir.
– Şişme, morarma: Ameliyat bölgesinde hastadan hastaya farklı düzeyde olmak üzere şişme olabilir. Bu şişlikler azalırken morarmalar görülür. Zamanla bu morarmalar sararak kaybolur.
– Bacakta şişme: İlk ayda bacak aşağı sarkıtılarak uzun süre oturmalar bacakta ve ayakta şişmeyi artırır. Aralıklı olarak bacağın altına yastık konularak yüksekte tutulması şişliği azaltacaktır. Buz, soğuk duş uygulaması, bandaj veya antiembolik çorap giyilmesi şişliği azaltır. Fakat bandajların sıkı sarılması ve çorapların katlantılı bırakılması daha alt seviyede şişmeye sebep olabilir.Yine şişlik olmaması için egzersiz yapılması önmelidir. Bacağın yüksekte dinlendirilmesi buz uygulanmasına rağmen şişliğin azalmaması veya artması durumunda doktorunuza başvurunuz.
– Yara Bakımı: Ameliyat yerini kuru ve temiz tutun, ıslatmayın. Su geçirmez pansuman kullanıyorsanız 3. günden sonra duş Yara yerinde kızarıklık ve ısı artışı veya akıntı olursa doktorunuza bildirin!
Yürümeye hastanın fonksiyonel kapasitesine bağlı olarak 2. gün yürüteç veya koltuk değneği ile harekete başlanır. Düzenli egzersiz yapılması eklem hareketini ve kas gücünü artırarak yaşama erken dönmeyi sağlar. Her bir egzersizi günde 3-4 kez ve 5 tekrar ile başlanıp gün geçtikçe sayı artırılır. Eğer ağrı, şişme, ısı artışı ve hassasiyet oluşursa egzersiz sayısını düşürün. Halen şikayetler devam ediyorsa hekiminize danışın.
Önerilebilecek sporlar: Yüzme, su içi aerobik hareketler, bisiklet, golf, dans vb. Önerilmeyen sporlar: Koşu, sabit ayak üzerinde dönme ve ani hareket gerektiren sporlar (futbol, basketbol vs), temas sporları, ağır işler.
Sizi tedavi eden diğer branş doktorlarının ve diş hekiminizin sizde eklem protezi olduğunu bilmesi çok önemlidir. Tüm diş müdahalelerinde; diş çekimi, kanal tedavisi, diş taşı temizliği dahil; mide-barsak sistemi veya idrar yollarına yönelik her türlü müdahalede; endoskopi, kolonoskopi, idrar yollarına yönelik kapalı teknik ile yapılan tüm girişimler dahil; üst solunum yollarına ait hastalık ve müdahalelerde; tüm ciddi enfeksiyonlarda; mikropların kan yoluyla proteze ulaşımını önlemek amacıyla antibiyotik korumasına ihtiyaç vardır. Bunun için müdaheleden 1 saat öncesinde ağızdan 2 gr sefalektsin, amoksilin veya enjeksiyon yoluyla sefazolin, alerji varsa da 600 mg klindamisin alınmalıdır.