Normalde eklem yüzeyleri kaygan ve pürüzsüz bir kıkırdak doku ile kaplıdır. Bu sayede hareketler düzgün ve ağrısızdır. Eklemin yüzey kıkırdağının aşınması, hareketler sırasında sürtünmeyi artırır ve eklem hareketleri kısıtlı ve ağrılı olur. Eklemin hasar görmüş yüzeylerinin değiştirilmesine protez ameliyatı denir.
Günlük yaşamınızı engelleyecek düzeyde ağrı, hareket kısıtlılığı, bacakta şekil bozukluğu, kısalık varsa veya istirahat esnasında dinmeyen ağrılarınız varsa protez ameliyatı olabilirsiniz.
Kireçlenme nedeniyle protez ameliyatlarının 65 yaşından sonra yapılması önerilir. Bunun sebebi ileride yapılacak protez değişim ameliyatı sayısını azaltmaktır.
Fakat yaş ameliyat zamanının belirlenmesinde kesin bir kriter olmayıp, hastanın yaşam kalitesinin azalması ve ağrının rahatsız edici (analjezik tedavilere cevap vermeyen ve yaşamınızı kısıtlayan) düzeyde olması ameliyatı gerekli kılar. Bu durumun ortaya çıktığı herhangi bir yaşta protez ameliyatı yapılabilir.
Protezler metal (kobalt krom, metal seramik (zirkonyum), titanyum), plastik (polietilen) veya seramik yüzeylerden oluşur.
Hangi malzemenin kullanılacağı kişiye ve yapılacak işleme göre farlılık göstermekle beraber, kullanılan malzemeler genellikle vücutta alerjik reaksiyon yapmaz, bozulmaya ve kırılmaya dayanıklıdır. Toplumumuzda “protezi vücuduna uyum sağlamamış” denilen hastaların çoğunluğu protez enfeksiyonu geçiren hastalardır.
Kemiğe sabitleme yöntemine veya eklem yapan yüzeylerde kullanılan malzemeler göre kalça protezleri değişik tiplere ayrılabilir. Kullanılacak protezin tipine genellikle hastanın yaşı, kemik kalitesi, yaşam stili ve cerrahın geçmiş deneyimleri ile karar verilir.
Ameliyat öncesi muayene sırasında anestezi hekimi ile konuşularak hangi yöntemin uygulanılacağına karar verilir. Hastaya göre tercih yapılmakla beraber biz kalça protezi ameliyatlarında daha iyi kas gevşemesi sağladığı için genel anestezi tercih etmekteyiz.
Ortalama 2 saat sürer. Ameliyat hazırlığı bir saat ve ameliyat sonrası derlenme bir saat olmak üzere hasta ameliyathaneden toplam 3-4 saatte çıkmaktadır.
Günümüzde en yaygın olarak üç değişik kesi veya diğer bir ifade ile giriş yoluyla kalça protezi yapılmaktadır. Giriş yollarının kendilerine göre avantaj ve dezavantjları vardır. Seçim hastaya göre cerrah tarafından yapılmalıdır.
Uygun cerrahi teknik ve modern protez tasarımlarının kullanımı ile günümüzde kalça protezlerin sağ kalım ömürleri 20 yıla kadar uzamıştır. Hastaların kilolarını düşük kaslarını güçlü tutması ve de aşırı zorlayıcı aktivitelerde kaçınması bu süreyi uzatabilmektedir. Gevşeyen protez veya protez parçaları ameliyatla değiştirilmektedir. Bu değişim işlemine revizyon ameliyatı denir.
Kalça protez ameliyatında yeni gelişmeler nelerdir?
Uzun yıllardır bu ameliyatlar uzman ellerde başarılı bir şekilde yapılmaktadır. Alınan tedbirlere rağmen aşağıda sayılan bazı komplikasyonlar görülebilmektedir:
Yeni protez dizaynları ve modern teknikler sayesinde hastalar ameliyattan bir gün sonra bir el desteği ile basarak yürüyebilmektedir.
Hastanede kalış ortalama 2-4 gün arasında değişmektedir.
Ameliyattan 6 hafta sonra sürücü koltuğu yüksek olmak ve öne eğilmemek şartı ile araç kullanabilirsiniz.
Ameliyattan 6 hafta sonra yürüyüşe başlanabilir. Yüzme, egzersiz bisikleti gibi ani hareket gerektirmeyen düşme riski fazla olmayan sporlar yapılabilir.
– kumadan 5 gün
– plavix 7 gün
– trental 7 gün
– aspirin 10 gün
– tüm vitamin ve katkıları 10 gün
– ağrı kesici (NSAİ) 10 gün
– metotreksat 2 hafta
– diyet ilaçları 2 hafta, önce kesilmelidir.
Ameliyat öncesi egzersizlerin öğrenilmesi ve yapılması erken iyileşmeyi sağlayacaktır. Ameliyattan bir kaç hafta önce egzersizlere başlanır, egzersizler günde 2-3 kez ve 5 tekrar ile başlanır zamanla sayı artırılır. Egzersiz öncesinde mutlaka yürüme veya bisiklete binme ile ısınma yapın.
– Şişme, morarma: Ameliyat bölgesinde hastadan hastaya farklı düzeyde olmak üzere şişme olabilir. Bu şişlikler azalırken morarmalar görülür. Zamanla bu morarmalar sararak kaybolur.
– Bacakta şişme: İlk ayda bacak aşağı sarkıtılarak uzun süre oturmalar bacakta şişmeyi artırır. Aralıklı olarak bacağın altına yastık konularak yüksekte tutulması şişliği azaltacaktır. Buz, soğuk duş uygulaması, bandaj veya antiembolik çorap giyilmesi şişliği azaltır. Yine şişlik olmaması için egzersiz yapılması önemlidir. Şişliğin azalmaması veya artması durumunda doktorunuza başvurunuz.
Boy farkı: Özellikle kalça protezi sonrası erken dönmede bacak boyunda farklılık olması beklenebilir. Gergin kalça adalelerinin leğen kemiğini bir tarafa eğmesi bu duruma sebep olur. Leğen kemiğinin dengelenmesi 6-8 haftayı bulacaktır.
-Yara Bakımı: Ameliyat yerini kuru ve temiz tutun, ıslatmayın. Su geçirmez pansuman kullanıyorsanız 3. günden sonra duş alabilirsiniz. Yara yerinde kızarıklık ve ısı artışı veya akıntı olursa doktorunuza kesinlikle bildirin! …
– Aşağıdaki durumlarda hekiminizi arayın !!!
38 derece üzeri ateş olması, ameliyat bölgesinde gittikçe ağrının artması, şişlik, kızarıklık ısı artışı olması durumu, nefes alma zorluğu, göğüs ağrısı veya hırıltılı solunum durumu.
Ameliyat sonrası erken dönemde egzersizlere başlanması ve düzenli olarak egzersizlerin yapılması eklem hareketini sağlarken ve kas gücünü de artırarak hastaların yaşantılarına daha erken dönmesini sağlar. Her bir egzersizi günde 3-4 kez ve 5 tekrar ile başlanıp gün geçtikçe sayı artırılır. Eğer ağrı, şişme, ısı artışı ve hassasiyet oluşursa egzersiz sayısını düşürün. Halen şikayetler devam ediyorsa hekiminize danışın.
Kalça protezi sonrası egzersiz programlarını aşağıdaki videolardan izleyebilirsiniz.
Kalça protezi sonrası protezli kalça kapsülünün iyileşmesi için veya çıkık oluşumunu önlemek için aşağıdaki hareketlere 6-12 hafta süreyle dikkat edilmelidir.
– Alçak sandalyede ve koltukta oturmayın
– Tuvalet yükselticisi kullanın
– Otururken öne doğru eğilmeyin
– Bacak bacak üzerine atmayın
Otururken dizlerinizin arkası koltuğa/yatağa temas edinceye kadar geri gidin. Yürüteci bırakarak koltuk kenarlarından veya yataktan kollarınızla destek alın ve ameliyatlı bacağınızı ileriye doğru kaydırarak oturun. Otururken öne eğilmeyin.
Ayağa kalkarken bu işlemin tersini yapın. Koltuk/yataktan kendinizi kollarınızı kullanarak yukarıya iterken ameliyatlı bacağınızı ön tarafa doğru uzatın. Asla öne doğru eğilmeyin. Tam düz olunca yürüteç/bastonu alın.
Yürüteç ile ani dönüşler yapmayın. Kısa adımlar atın ve sağlam bacağınız ile dönüş yapın. Ayağa kalkarken ve otururken yürüteçten destek almayın.
Unutmamanız gereken önemli bir nokta alaturka tuvalet kullanamayacağınızdır!
Tuvalete Oturma: Bacaklarınızın değdiğini hissedene kadar tuvalete doğru yaslanın. Ameliyatlı bacağınız önde olacak şekilde geriye doğru yaslanırken tuvalet desteğini tutun. Yürüteci bırakın. Her iki kolunuzdan destek alarak kendinizi yavaşça tuvalete yaklaştırın ve oturun.
Tuvaletten Kalkma: Ameliyatlı bacağınızı öne doğru kaydırın ve tuvalet desteğini tutun. Her iki kolunuzu kullanarak ayağa kalkın ve sonra yürütecinizi tutun.
Tuvalette oturup kalkarken ASLA yürütecinizden destek almayın!
İç çamaşır, pantolon veya çorabınızı giyerken yardımcı ekipman (giyinme sopası, tutucu) kullanın. ASLA öne eğilmeyin.
Yatağın kenarı oturun ve yatakta her iki elinizi kullanarak kendinizi geriye alın. bacaklarınızı yatağa alırken, ayrık durmaları için yardım isteyebilirsiniz. Yataktan kalkarken de bu hareketleri tersten yapın.
Düz zeminde başlangıçta plastik bir sandalyeye oturarak veya ayakta duş şeklinde banyonuzu yapabilirsiniz.
Genel olarak, cerrahiden 4-6 hafta sonra cinsel ilişkiye girilebilir. Başlangıçta, hastanın pasif olduğu pozisyonlar tercih edilmelidir. Daha sonra daha aktif rol alınmaya başlanabilir.
Önerilebilecek sporlar: Yüzme, su içi aerobik hareketler, bisiklet, golf, dans vb. Önerilmeyen sporlar: Koşu, sabit ayak üzerinde dönme ve ani hareket gerektiren sporlar (futbol, basketbol vs), temas sporları, ağır işler.
Sizi tedavi eden diğer branş doktorlarının ve diş hekiminizin sizde eklem protezi olduğunu bilmesi çok önemlidir. Tüm dental (diş) müdahalelerde; diş çekimi, kanal tedavisi, diş taşı temizliği dahil; Mide-barsak sistemi veya idrar yollarına yönelik her türlü müdahalede; endoskopi, kolonoskopi, idrar yollarına yönelik kapalı teknik ile yapılan tüm girişimler dahil; Üst solunum yollarına ait hastalık ve müdahalelerde; Tüm ciddi enfeksiyonlarda protezin kan yoluyla mikrop kapmasını önlemek amacıyla antibiyotik korumasına ihtiyaç vardır. Bunun için müdaheleden 1 saat öncesinde ağızdan 2 gr sefalektsin, amoksilin veya enjeksiyon yoluyla sefazolin, alerji varsa 600 mg klindamisin alınmalıdır.